Geen enkel kind is hetzelfde en een en hetzelfde kind kan zich in verschillende situaties verschillend gedragen. Wat bij het ene kind werkt, hoeft niet bij het andere kind te werken. Weten hoe je als ouder of leidster het beste kunt omgaan met, of kunt reageren op kinderen is de kern van een goede opvoeding. Begrijpen waarom kinderen zich gedragen zoals ze zich gedragen, en zich ontwikkelen zoals ze zich ontwikkelen is van groot belang.
Leren vanuit je hart
Liefde heeft een zeer belangrijke betekenis in ons leven en daarom is het ook zo belangrijk dat kinderen kunnen spelen en leren in een omgeving waar liefde, plezier en geduld volop aanwezig zijn. Als kinderen zich volledig op hun gemak voelen leren ze namelijk optimaal. Als je op dat moment naar hun hartritme zou kijken dan ziet deze er mooi regelmatig glooiend uit (coherent).
In deze situatie heeft het kind het optimale bereik bij zijn hersenen, en wordt het brein als het ware door het hart aangestuurd. Dit is ook de basis van hart-brein leren . Coherent zijn bevordert het heldere denken en een toestand van het lichaam waarin gemakkelijk en snel geleerd kan worden.
In het dagelijkse leven zijn er echter situaties waarin een kind duidelijk niet coherent is. Dit kan zijn vanwege gevoelens die voortkomen uit angst (bijvoorbeeld dat de moeder, vader het kind niet meer op komt halen), onveiligheid (bijvoorbeeld een interpretatie van een situatie waarbij het kind bedreiging voelt), of door een gevoel van intimidatie vanwege een opmerking of een ruzie. Als het kind eenmaal in zo’n gemoedstoestand zit, lijkt het wel of het daar niet meer zelf uit kan komen. Als ouder, leidster of opvoeder dacht je op zo´n moment waarschijnlijk “hadden ze er maar een gebruiksaanwijzing bijgedaan†en moet je je uiterste best doen om je zelf te blijven beheersen. Op zo´n moment zou je graag willen weten hoe je het kind het beste kunt benaderen, waardoor het weer aanspreekbaar is.
Wat gebeurde er dan?
Op zo´n moment werken het 2e en 3e brein niet meer samen. Het menselijk brein bestaat uit drie delen, waarbij het 2e brein, ook wel lymbisch systeem genoemd, is betrokken bij veel van onze gevoelens en emoties. Zonder dit brein zouden we geen gevoel van verdriet of vreugde kunnen hebben. Doordat we dit deel van de hersenen hebben kunnen we onthouden wat er in het verleden is gebeurd, de herinneringen liggen opgeslagen in de structuur en de banen van het 2e brein. Het zorgt er ook voor dat we een terugblik hebben en daardoor kunnen leren van onze fouten en successen. Dit deel van de hersenen wordt ook met name door NLP aangesproken, omdat hier (belemmerende) overtuigingen worden opgeslagen die het gedrag van een kind en volwassene bepalen. Het 3e deel van de hersenen (cortex) stuurt het denken, probleem oplossen, doel stellen, en plannen. Dit deel van de hersenen geeft een vooruitziende blik, een belangrijke vaardigheid die ervoor zorgt dat je vooruit kijkt en de gevolgen van een beslissing kunt overzien, voordat je ernaar handelt. Het 3e brein coördineert ook de activiteit van het 2e brein en zorgt dat je je gevoelens kunt onderscheiden en benoemen. Het wordt ook wel het oplossend vermogen van de hersenen genoemd. Het eerste brein (hersenstam of reptielenbrein) is verantwoordelijk voor instincten, reflexen en basaal fysiek functioneren en zal bijvoorbeeld als wij honger hebben via het overlevingsinstinct zorgen dat wij iets gaan eten of drinken .
Een thuisvoorbeeld
Onze oudste dochter, Sophie (4) kan soms ontzettend boos worden om iets waarvan ik zelf de emotionele (ont)lading niet had ingeschat Bijvoorbeeld op een middag toen ik haar vroeg of ze het licht voor me aan wilde doen, ontplofte ze en kreeg ik het verwijt dat ze ook altijd alles voor mij moet doen! Ik hoor het haar nog zeggen. Toen ik in de eerste instantie bij haar probeerde te achterhalen waar ze dat op baseerde door te vragen, “maar wat moet je dan allemaal van mij?â€, ……… werd haar boosheid nog sterker. Ik betrapte mezelf erop dat ik me ging verdedigen waardoor we allebei emotioneel werden. Iets in mij zei (de helderheid van geest = 3e brein), dit gaat niet goed, je moet haar denkpatroon doorbreken. En dus riep ik “time-out†en we kwamen beiden tot rust. Ik ging mijn vragen anders stellen (meer open) en kwam er nu achter dat ze door het naar de grote school gaan het gevoel van alles moeten had gekregen. Ze was duidelijk bezig om zich in te passen in een structuur en dat vond ze blijkbaar niet altijd even leuk omdat kiezen betekent, dingen niet doen die je wel wilt, of dingen moeten die je eigenlijk niet wilt. Op dat moment vroeg ik haar een situatie te tekenen waarin ze ook zo boos werd. Sophie die veel van tekenen houdt, begon meteen te tekenen en ze tekende zichzelf en haar mama met een grote zwarte wolk er boven en veel cirkels om zich heen. Daarna vroeg ik haar om haar ogen dicht te doen en te denken aan een situatie waarin ze erg blij of vrolijk was. Om haar te helpen vroeg ik haar om haar ogen dicht te doen en zich te concentreren op haar hart en zich het goede, blije gevoel te herinneren dat ze tijdens deze gebeurtenis had. Ze begon haar verjaardagsfeestje te tekenen met veel kinderen en kleuren. Tot slot toen deze tekening af was vroeg ik haar een laatste tekening te maken en dit keer door haar te vragen om aan haar hart te vragen hoe deze haar in een vervelende situatie kan helpen. Er kwam een nieuwe tekening waarbij ze niet in haar hoofd dacht aan moeten, maar gewoon leuk vinden om te doen en de situatie werd anders.
Optimale (leer)situatie
In een normale, gezonde situatie werken de 3 hersendelen in harmonie met elkaar samen. Helaas kennen we maar al te goed de situaties waarin dit niet het geval is en de kinderen laten zich dan te veel leiden door hun 2e brein en spelen de onbeheerste emoties een belangrijke rol bij het nemen van beslissingen en in ons gedrag. Naarmate de kinderen ouder worden is er een betere harmonieuze samenwerking tussen het 2e en 3e brein, dit is namelijk een belangrijk onderdeel van het volwassen worden. Maar ook dan kunnen er zich nog steeds situaties voor doen die stress opleveren en waarin het 2e brein overheerst, bijvoorbeeld bij competitie of in examen situatie.
De oefening die ik met Sophie deed is gebaseerd op de freeze-frame (hart-focus) methodiek die binnen hart-brein leren wordt toegepast om kinderen te leren hun eigen emoties in de hand te nemen, zodat ze niet meer tegen je maar voor je gaan werken.
Als ouder, leidster of kindbegeleider kun je leren hoe ze zich kunnen her-instellen op een positieve emotie. De techniek is ontwikkeld door Doc Childre, een autoriteit op het gebied van stress reductie en het vergroten van emotioneel evenwicht.
Help een kind dus zich (weer) prettig te voelen, door hem weer in contact te brengen met zijn gevoel (hart). Dit kan door middel van het toepassen van hart-focus methode, maar ook door het gebruik van bepaalde muziek, verhalen vertellen en beweging.
Een kind aanspreken met een stijl die bij hem past is ook erg belangrijk en helpt bij het creëren van een optimaal leerklimaat en daarmee het reduceren van stress. Hierdoor worden al zijn vermogens aangesproken en leert en presteert het kind optimaal.