Sinds november 2006 woon ik met mijn gezin in Versailles, Frankrijk dus. Een hele omslag, waarbij er absoluut van je gevraagd wordt om helder te hebben wat je nou echt belangrijk vindt en wat je in de periode die je in het buitenland woont aan je kinderen als ervaring mee wilt geven. Wat zijn de belangrijkste waarden binnen ons gezin, hoe kunnen we onze kinderen ondersteunen om zich in de nieuwe omgeving maximaal te kunnen ontplooien, en op welke manier ga we integreren in deze nieuwe omgeving. En, hoe bewust wij ook zijn van onze rol als ouders, en hoe we deze rol willen invullen, toch worden dingen weer op scherp gezet bij een dergelijke ingrijpende gebeurtenis als een emigratie.
Dat werd me erg duidelijk tijdens een cross-cultural training die ik in 2007 volgde. Want, het zijn niet alleen je waarden, maar ook de manier waarop je naar jouw omgeving kijkt en in welke cultuur jezelf bent opgevoed en opgegroeid, die maken hoe je de nieuwe school en de manier van leren en communiceren in je nieuwe thuisland ervaart.
Ik zal dit duidelijk proberen te maken aan de hand van twee van mijn recente ervaringen.
Franse kindjes uitnodigen voor het verjaardagsfeestje van je zoon die vier wordt. En vervolgens geen enkele spontane reactie krijgen of ze wel of niet komen. Je zoon die volgens de Franse normen op de bilingual Montessori school ineens “druk†en “lastig†te hanteren†is, terwijl hij in Nederland “gewoon†een speelse, leergierige jongen is. Heel verhelderend om te leren en te kunnen zien waarom de Fransen zich gedragen zoals ze doen. En fijn om te ontdekken dat het gedrag met name door cultuur bepaald is, en niet met mijn zoontje of mij persoonlijk of te maken heeft. In onze beleving zijn ze misschien een tikkeltje arrogant (wat overigens door de Fransen niet als kritiek wordt ervaren als je er iets van zegt) en niet eerlijk. In hun ogen zijn ze trots en individualistisch, en is veel van hun gedrag gebaseerd of het vermijden van onzekerheid. Maar wat heb je hieraan als in de dagelijkse praktijk je moederhart breekt, omdat jij met de beste bedoelingen dingen goed wilt regelen voor je kind en je maar niet begrijpt waarom ze eventueel niet zouden willen komen op het feestje. Wat zegt dat over de Fransen en ook over onze manier van kijken naar en denken over de Fransen.
Want, is er sprake van niet eerlijk zijn of arrogantie als je “gecultiveerd†bent om jezelf te bewegen in zeer beperkte sociale cirkels, waar relaties beginnen bij je directe familieleden en waar sociale interactie met buren gewoonlijk erg beperkt is en zelden leiden tot vriendschap? En uitnodigingen zelden worden aangenomen, tenzij je hele goede vrienden bent.
Was het voor mij dan ook niet heel naïef om te denken dat een Franse moeder op haar vrije woensdag (waarop allerlei sport- en sociale activiteiten voor het hele gezin plaatsvinden) een van haar kinderen naar een verjaardagspartijtje kan en wil brengen? Laat staan dat ik had stil gestaan bij het bestaan van sociale cirkels en de hoge mate waarin de Franse samenleving in duidelijk afgebakende klasses is opgedeeld. Hoe goed kennen de Franse moeders mij nou na 5 maanden om een inschatting te kunnen maken in welke klasse ik me begeef. Tja, en dat had ik me nog niet echt gerealiseerd. En met betrekking tot de feedback die ik kreeg over het gedrag van onze zoon had ik niet verwacht dat de manier van kijken naar de ontwikkeling van het kind zo wezenlijk anders zou zijn. Kinderen worden in het Franse onderwijssysteem streng en gedisciplineerd opgevoed, dat wist ik wel. Maar, dat ze met de paplepel ingegoten krijgen dat, ook al ben je briljant en heb je goede cijfers, jouw prestaties nooit goed genoeg zijn en het altijd nog beter kan, dat was nieuw voor mij. En dat leren vooral een serieuze aangelegenheid is en hele goede cijfers geen garantie zijn voor maatschappelijke succes, omdat sociale klasse ook nog meespeelt in het succes dat je kunt behalen in je leven. En, bovendien dat het inpassen in het systeem en het luisteren naar en gehoorzamen van jouw leerkracht je zekerheid geeft, en niet je unieke talenten die je bezit. In mijn ogen worden daardoor creativiteit en talenten onderdrukt. Maar daar denken ze hier dus heel anders over. Interessant hè. Om zo van dichtbij te mogen ervaren dat hoe je zelf kijkt zo bepalend is voor hoe je het gedrag van je nieuwe “landgenoten†ervaart. Want, was het achteraf niet heel logisch dat de moeders van vriendjes van mijn zoontje, het wel prettig vonden dat hij tot de orde werd geroepen en in een strengere groep werd geplaatst? Hij hield immers hun kinderen (van nog geen 4 jaar oud) van hun werk en zorgde er voor dat ze zich ook niet meer wilden conformeren aan het systeem en de strakke regels.
Wat mij de verkregen inzichten in de Fransen specifiek hebben opgeleverd is rust en een beetje berusting. Het feit dat ik het niet laten weten of ze wel of niet wilden komen op het feestje me niet persoonlijk moet aantrekken (want ik had al weer van alles bedacht wat ik niet goed had gedaan of anders had moeten doen), maar kan relateren aan het land waar ik me nu in begeef geeft rust. Neemt niet weg dat ik er hoe dan ook voor wil zorgen dat mijn zoontje een leuke verjaardag heeft in een land waar hij nog druk bezig is zijn draai te vinden en bovendien zijn oude vriendjes mist. Ook berusting. Het me niet meer zo nodig willen verdedigen ten opzichte van de juf. Duidelijk willen maken dat er niets aan de hand is met mijn zoon en dat hij op zijn derde ook nog mag spelen en ontdekken, in plaats van meteen op moment van binnenkomst aan het werk gezet te worden en zijn mond te moeten houden. Mensen die mij inmiddels kennen en ook de visie van Happy Family Life, weten dat ik een groot voorstander ben van het kind laten ontdekken wat zijn unieke talenten zijn op zijn manier en in zijn tempo. Maar, ik zie het hier als mijn verantwoordelijkheid om een goede balans te vinden. Door mijn kijk op leren en ontwikkeling van kinderen wel te delen met de juf en de directrice van de school. En, hopelijk inspireert dat enigszins en plant ik een zaadje wat later kan leiden tot een andere kijk. Maar, ook door te berusten in feit dat ik het systeem nu niet kan veranderen en hooguit kan beslissen om mijn zoontje wat meer dagen thuis te houden. Dagen die ik dan zelf invul met speelse leeractiviteiten of met gewoon het doen van allerdaagse dingen waarvan hij ook leert. Gelukkig heb ik die positie en kan ik die keuze maken.
En, een vraag die ik voor mezelf nog eens verder wil uitdiepen is wat ik hier van leer? Aan welke waarden en overtuigingen houd ik vast en welke zijn in te ruilen voor nieuwe, Franse? Een interessante vraag en een eerste stap naar het worden van een echte wereldburger, die anders kijkt naar culturele verschillen en zijn prioriteiten en wat belangrijk is regelmatig evalueert. Iets dat je eigenlijk ook als je niet verhuist naar een ander land regelmatig zou moeten doen. Want, dat houd je scherp en maakt dat je anders en bewuster kijkt en blijft kijken.
column mamas.nl april 2007