Een steuntje in de rug of een Kinderzin Schouderklopje

Zelf belonen betekent dat het kind gestimuleerd wordt in de richting die het ZELF aangeeft op te willen, en dat het vervolgens als “beloning” iets kiest dat op dat moment past bij zijn/haar ontwikkelingsfase. De ouder krijgt hierdoor een beter beeld in wat er werkelijk om gaat in het kind, waardoor ook het “contact” tussen ouder en kind verbetert. De essentie is belonen vanuit “situationeel” ouderschap op basis van de kracht en competenties van het kind zelf, en niet gestuurd door ouders.
Vanuit de behoefte van het kind belonen zodanig gebruiken dat het een gezonde eigen ontwikkeling van het kind ten goede komt.

Er zijn verschillende manieren om je kind te belonen. Bij belonen zijn een aantal zaken van belang.
1 Beloon het gedrag van het kind en prijs niet het kind zelf. M.a.w. zorg dat ze gewaardeerd worden voor wie ze zijn en wat ze doen
2 Geef de beloning die past bij het ontwikkelingsniveau van het kind
3 Beloon niet te veel of helemaal niet met materiële dingen
4 Koop geen dingen af met een beloning of koop niet om door een beloning in het vooruitzicht te stellen.

Helaas worden kinderen steeds vaker beloond door tegenover een prestatie of goed gedrag een materiële beloning te zetten en wordt de beloning steeds vaker gegeven om als ouder tijd voor zichzelf te kopen. Op basis van dit fenomeen, in combinatie met haar eigen ervaringen met haar dochters ontwikkelde ik Kinderzin Schouderklopjes®, die kunnen worden gezien als een pedagogisch hulpmiddel om jonge kinderen te stimuleren in het volgen van een gezonde ontwikkeling.

Thuis voorbeeld
Dochter Sophie (4 jaar) gaf zelf in het wekelijkse familieberaad aan dat ze graag geholpen wilde worden om minder ruzie te maken met en boos te worden op haar zusje Pippa. Als haar zusje met iets wilde spelen waar zij ook mee aan het spelen was, pakte ze het vaak zonder pardon weer terug. Haar zusje sputterde dan behoorlijk tegen en hield het speelgoed vast, waarop Sophie erg boos werd. Haar boosheid was een reactie op het feit dat haar zusje iets niet terug wilde geven, maar ze vroeg eigenlijk nooit gewoon aan Pippa of ze het terug wilde geven (eventueel met een bepaalde reden erbij). Wat we dus geprobeerd hebben haar duidelijk te maken is dat als je dingen gewoon terug vraagt, je van je zusje ook een andere reactie krijgt en ze het vaak gewoon terug geeft. Dus dan hoef je niet zo boos te worden. Wat we vanaf dat moment hebben gedaan is een immateriële beloning in het vooruitzicht zetten als ze minstens 7 keer het gedrag vertoonde dat zij graag wilde: iets terugvragen in plaats van terug pakken. Ze koos als beloning “samen koekjes bakken”, en na een aantal weken had ze door dat haar veranderde gedrag effect had. En we gingen op een vrijdag middag dus heerlijk samen pindakaas koekjes bakken. Bijkomend voordeel is dat we samen ook nog extra relatietijd samen hadden en we hebben een heerlijke middag gehad en gesmuld van de koekjes.Wat we dus als ouders in feite deden was het gewenste gedrag bekrachtigen, en het ongewenste gedrag uitdoven.

Volgens de ontwikkelingspsychologie (Piaget, 1955) verloopt de ontwikkeling van kinderen volgens bepaalde vastgestelde fasen. Hierin is een vaste volgorde. Iedere ontwikkelingsfase kent een zgn. ontwikkelingsconflict waarin een kind door het positief oplossen van de bij de fase behorende ontwikkelingstaak uiteindelijk op een hoger ontwikkelingsniveau komt. In het geval dat een kind in dit proces wordt verstoord kan er een ontwikkelingsfixatie ontstaan.
Invloeden op dit ontwikkelingsproces zijn: rijping van het neurologisch systeem, genetische factoren en interactie met het sociale milieu.
Van oudsher is er binnen de psychologie de discussie over ‘nature versus nurture’ invloeden, oftewel wordt de ontwikkeling van kinderen bepaald door aanlegfactoren of omgevingsfactoren. De huidige discours ten aanzien van dit vraagstuk binnen de pedagogiek en de psychologie is dat men van mening is dat zowel aanleg factoren als omgevingsfactoren een rol spelen bij de ontwikkeling van kinderen. Het creëren van een zo gunstig mogelijk stimulerend omgevingsklimaat wordt door vele moderne ouders nagestreefd.

Zoals iedere ouder van een gezin met jonge kinderen ongetwijfeld weet kent iedere leeftijd een geheel eigen ontwikkelingstaak. De mate waarin een kind klaar is met haar taak, bepaald welke vorm van stimuleren of belonen door de ouder of opvoeder het best toegepast kan worden. In feite zal een ouder door steeds goed te kijken naar het ontwikkelingsniveau van het kind zijn ouderschapsstijl aan moeten passen. Hierbij dient rekening gehouden te worden met het verschil tussen “bereid zijn” en het “in staat” van het kind om zijn gedrag te veranderen.

Daar waar men in eerdere generaties het gedrag van kinderen probeerde te stimuleren door gebruik te maken van sociale bekrachtiging door volwassenen, zoals uitgesproken waardering, aandacht en dergelijke, past men in onze huidige tijd dikwijls materiele bekrachtiging toe, zoals het geven van snoep of kleine cadeautjes. Deze beloningen volgen als het kind zich gewenst gedraagt. Ongewenst gedrag wordt vaak bestraft of genegeerd.

De Schouderklopjes® van Margriet Schmitz-Darwinkel zijn een mooi pedagogisch hulpmiddel om kinderen op een sociale wijze te stimuleren in het ontwikkelen van leeftijdsadequaat gedrag.

Het zijn prachtige grafische weergaven van sociale activiteiten waaruit kinderen kunnen kiezen wanneer ouders hun een beloning of stimulans willen geven.
Het sociale karakter van de kaarten staat haaks op onze huidige materialistische maatschappij, waarbij kinderen steeds verder verwijderd raken van sociale interacties met basale activiteiten waarvoor het moderne drukke gezin nauwelijks tijd heeft.
Zo zijn er kaarten die een wandeling in de natuur voorstellen, samen koekjes bakken, uit logeren etc.

De cognitieve gedragstherapie maakt gebruik van de principes van bekrachtigen van gewenst gedrag en uitdoven van ongewenst gedrag. Omdat het hier vaak gaat om het veranderen van gedragspatroon, wordt er vaak gebruik gemaakt van een beloningssysteem waarbij gebruikt gemaakt wordt van stickertjes die een kind kan verdienen bij elke keer dat ze het gewenste gedrag vertonen.
In dit kader kunnen de Schouderklopjes® ook een prima hulpmiddel zijn in combinatie met de stickervellen en een Het-gaat-me-lukken-kaart om een gedragsfixatie zoals bijvoorbeeld de zindelijkheidstraining, afleren van een speen, volgens de principes van de “Token Economy” een extra stimulans te geven. Het bekrachtigen van gewenst gedrag wordt dan in eerste instantie direct na het plaatsvinden van dit gedrag bekrachtigd door het plakken van een sticker. Uiteindelijk wordt dan een van tevoren vastgestelde back-up re-inforcer gegeven in de vorm van een beloningskaart uit de Kinderzin Schouderklopjes.

Weten hoe je moet reageren op je kinderen is de kern van goed ouderschap. Begrijpen waarom kinderen zich gedragen zoals ze zich gedragen, of zich ontwikkelen zoals ze zich ontwikkelen is van groot belang. Hun ontwikkeling beïnvloeden op een positieve, ondersteunende manier heeft een goede uitwerking op hun ontwikkeling.